Pius X.

Dr Pius X. (làtiin. Pius X; itàl. Pio X; aigentlig dr Giuseppe Melchiorre Sarto [dʒuˈzɛppe melˈkjɔrre ˈsarto]; * 2. Jüüni 1835 z’ Riese, Lombardo-Venezia; † 20. Àuigscht 1914 z’ Rom) ìsch vu 1903 bis 1914 Pàpscht vu dr reemisch-kàthoolischa Kìrìch gsìì. Dr Pius X. bezaichnet maa-n-oft àls „konsärwàtiiver Reformpàpscht“, wial’r vìela Reforma un Ernäijerunga unternumma hàt, fìr d’ kàthoolischa Kìrìch geega dr Iifluss vum Modärnischmus z’ schtärka. Ar hàt zem Biischpìel litürgischa Reforma unternumma un d’ scholastischa Gotteslehr un Filosofii bfärdert. Sii Wàhlschpruch ìsch Instaurare omnia in Christo („Àlles ìn Chrìschtüs ärnäijera“) gsìì.

Sii Priaschtertumm hàt dr Pius X. ìn dr Jumpfra Mària gwìdmet, unter’m Tìtel „Unsra Liawa Fràui vu dr Vertroithait“. Ìn siim Motu proprio Tra le sollecitudini ànna 1903 hàt’r d’ „litürgischa Beweegung“ unterschtìtzt. Züadam hàt’r ìn da Glàuiwiga-n-ämpfoohla, uff a reegelmaassiga-n-Àrt d’ Kommünioon z’ bikumma. Ar hàt àui d’ Äärschtakommünioon fìr da Kìnder àb 7 Joohra züagloo —dàs ìsch a düürhàfta Veränderung ìn dr Kìrìch gsìì. Wia siina Vorganger hàt’r dr Thomischmus àls d’ hàuiptliga theoloogischa Rìchtung ìn da kàthoolischa Lehrànschtàlt bfärdert. Àls Pàpscht hàt’r sìch schtark geega mehrera filosoofischa Rìchtunga vum 19. Joohrhundert gschtällt, wo ìn siina Àuiga unverainbàr mìt da kàthoolischa Glàuiwensprìnzipia gsìì sìnn. Dr Modärnischmus hàt’r àls d’ „Zammafàssung vun àlla Ìrrtummslehra“-n-ààglüagt. Ar hàt àui a Reform vu dr Reemischa Küria unternumma, mìt siinera àposchtoolischa Konschtituzioon Sapienti consilio vu 1908.

Dr Pius X. ìsch bekànnt gsìì fìr siina Schtàndhaftigkait un siina Àrmseeligkait —ar hàt naamlig zem Drìtta-n-Oorda vum Hl. Frànsiskus gheert. Ìn da Gotteshiiser hàt’r oft vum Kànzla har preedigt, wàs ìn dara Zitt salta z’ sah gsìì-n-ìsch. Noh-n-em Ardbeewa vu Messina ànna 1908 hàt’r vìela Flìchtlìnga-n-ìm Pàpschtpàlàscht uffgnumma, làng vorhar d’ itàlianischa Regiarung ìn dr Beväälkerung ghulfa hàt. Fìr siina Fàmìlia hàt dr Pius X. kää Vergìnschtigung züagloo; siina Verwàndta hann ìn Àrmseeligkait z’ Rom glabt.

Noh siim Tood hann ìhn zàhlriicha Glàuiwiga fìr siina Frommhait un Hailigkait verheert. Ànna 1951 ìsch dr Pius X. vum Pàpscht Pius XII. seeliggschproocha worra, un drnooh hailiggschproocha àm 29. Mai 1954. Ìm Petersdom ìsch a Schtàtüüta mìt siim Nàmma z’ sah. Ìm Pius X. siina Geburtsschtàdt ìsch noh-n-ìhm umbnännt worra (Riese Pio X.). Drzüa ìsch d’ tràdizionàlischta Priaschterbriaderschàft St. Pius X. noh-n-ìhm gnännt.